Τα υποκατάστατα γευμάτων κυρίως με την μορφή υγρών αποτελούν μια πρόσφατη ανακάλυψη για γρήγορη απώλεια βάρους. Αποδίδουν περίπου 200-500 Kcal ανά μερίδα περιέχοντας πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίγα λιπαρά. Αντικαθιστούν 2 γεύματα την ημέρα συνήθως το πρωινό και το βραδινό ενώ το μεσημεριανό προτείνεται να είναι χαμηλό σε θερμίδες και λίπος. Τα σκευάσματα δίνονται συνήθως σε σκόνη και συμπληρώνονται με νερό ή γάλα. Στο σύνολο συνθέτουν ένα ακόμα υποθερμιδικό διαιτολόγιο.
Τα υποκατάστατα γευμάτων δεν αυξάνουν τον μεταβολισμό και δεν καίνε λίπος. Είναι απλά διατροφικά συμπληρώματα που περιέχουν πρωτεΐνη, υδατάνθρακες, λίπος, βιταμίνες και μέταλλα.
Σε κάθε νέα μέθοδο αδυνατίσματος όπως είναι εύλογο θα συγκρίνουμε τα υπέρ με τα κατά:
Υπέρ:
- Δεν χρειάζεται μεγάλη προετοιμασία και έχει συγκεκριμένη δοσολογία ενώ ένα κανονικό γεύμα θέλει χρόνο για να παρασκευαστεί και προσοχή στην μερίδα που θα καταναλωθεί.
- Τα υποκατάστατα αυτά συνήθως περιέχουν ποικιλία βιταμινών, μετάλλων και φυτικών ινών με αποτέλεσμα να προκαλούν γρήγορο κορεσμό.
- Είναι καλή επιλογή για αυτούς που θέλουν ένα γρήγορο γεύμα και δεν έχουν έλεγχο στη ποσότητα και την ποιότητα του φαγητού που τρώνε.
- Βοηθούν αποτελεσματικά στην απώλεια βάρους στην αρχή ενός προγράμματος διατροφής για άτομα με σοβαρή παχυσαρκία και μόνο υπό ιατρική παρακολούθηση.
Κατά:
- Η μείωση του βάρους είναι ταχεία αλλά οφείλεται σε απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών καθώς το σώμα υπόκειται σε σοκ.
- Περιέχουν πρωτεΐνες χαμηλής βιολογικής αξίας. (φυτική πρωτεΐνη)
- Οι ευεργετικές ουσίες (αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, μέταλλα κτλ.) που περιλαμβάνουν δεν είναι φυσικές (προσοχή: άλλο φυσικό και άλλο φυτικό). Ενώ Οι έρευνες πάνω στην διατροφή σε σχέση με διάφορες χρόνιες παθήσεις όπως καρκίνο, διαβήτη και καρδιακά νοσήματα αναφέρονται σε κατανάλωση αληθινών τροφίμων και όχι σκευασμάτων.
- Αν και δίνουν εικόνα σοκολάτας ή milk shake. Η γεύση τους απέχει πολύ από αυτά τα ροφήματα και πολλά άτομα δεν μπορούν να τα καταναλώσουν για μεγάλο διάστημα.
- Ενδέχεται να περιέχουν πολλές γλυκαντικές ουσίες.
- Επιπλέον για να είναι εμφανές το αποτέλεσμα πρέπει να καταναλώνονται συστηματικά για αρκετό χρονικό διάστημα σε βάρος πολλών άλλων ομάδων τροφίμων.
- Δεν υπάρχει ποικιλία στο φαγητό και η πλειοψηφία τα βαριέται εύκολα.
- Δίνουν πρόσκαιρα αποτελέσματα καθώς η μακροχρόνια απώλεια βάρους απαιτεί αλλαγή τρόπου ζωής και διατροφικών συνηθειών.
- Σε άτομα που τρώνε για ψυχολογικούς λόγους (π.χ. με νευρική βουλιμία, νυχτερινή υπερφαγία ) αυτά τα σκευάσματα δεν έχουν αποτελέσματα καθώς χρειάζεται αλλαγή στην διατροφική συμπεριφορά και όχι αλλαγή του είδους της τροφής.
- Έχουν υψηλό κόστος σε σχέση με τα πραγματικά τρόφιμα. Πολλές φορές παροτρύνουν για καλύτερα αποτελέσματα να συνδυαστεί για παράδειγμα το ρόφημα με μια αντίστοιχη μπάρα δημητριακών σαν ενδιάμεσο σνακ, με τιμή 5 πλαίσια της πιο ακριβής μπάρας από το ράφι του σουπερ μάρκετ.
- Απομονώνουν τον διαιτώμενο και συντελούν επικίνδυνα στην αποκοινωνικοποίηση του. Το φαγητό και η ώρα του γεύματος είναι σημαντικά για την ψυχολογία κάθε ανθρώπου. Η αποφυγή «αληθινών γευμάτων» μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία του διαιτώμενου καθώς έχει μόνο 1 γεύμα την ημέρα. Με ένα ρόφημα για βραδινό δεν θα καθίσει στο τραπέζι για δείπνο (π.χ. με φίλους οικογένεια) και δεν θα μπορεί δειπνήσει ένα βράδυ σε ένα εστιατόριο, όπου αν παρακολουθούσε ένα υγιεινό πρόγραμμα διατροφής θα μπορούσε να φάει με τη δέουσα προσοχή χωρίς να παρεκκλίνει από το πρόγραμμα του.
Συμπερασματικά είναι εύκολα στη χρήση και περιέχουν αρκετές βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες. Ενώ σχετίζονται με μεγάλη απώλεια βάρους τα δεδομένα που έχουμε για την συντήρηση αυτού του βάρους είναι μόνο για 2 χρόνια με ελεγχόμενη σίτιση και συνεχή χρήση υποκατάστατου. (πηγή American Journal of Clinical Nutrition). Απ την άλλη πλευρά έχει βρεθεί ότι μετά την διακοπή τους παρουσιάζεται μεγάλη επαναπρόσληψη βάρους και παρόλο που πωλούνται ελεύθερα στο εμπόριο δεν θα πρέπει να δίνονται σε άτομα που χρειάζονται μέτρια και μικρή απώλεια βάρους και σε άτομα με διατροφικές διαταραχές. Το NICE (National institute for health and clinical excellence) έχει εγκρίνει την χρήση τους μόνο για σοβαρά παχύσαρκα άτομα και μόνο από ιατρική παρακολούθηση καθώς έχουν συσχετιστεί με θανάτους λόγω της απώλειας ηλεκτρολυτών και της πρωτεΐνης χαμηλής βιολογικής αξίας που περιέχουν.
