Η εικόνα του όμορφου, έχει ταυτιστεί με την εικόνα του αδύνατου. Αδύνατο, όμως, δεν σημαίνει αποστεωμένο και ασθενικό, δεν παραπέμπει σε φρικαλέες μνήμες και εικόνες του παρελθόντος από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και από τις υποσιτισμένες χώρες του Τρίτου Κόσμου.
Επιρρίψαμε την ευθύνη στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, στη μόδα και στους οίκους που χρησιμοποιούσαν υπερβολικά αδύνατα κορίτσια για να προβάλλουν τα προϊόντα τους, στο σύγχρονο πολιτισμό που προήγαγε το φαίνεσθαι, ενώ υποτίμησε και παραγκώνισε το γίγνεσθαι. Κι όμως η νευρική ανορεξία δεν είναι απλά μια ασθένεια της εποχής, αλλά, ίσως, η απόλυτη ένδειξη της μοναξιάς και της θλίψης του σύγχρονου ανθρώπου, που εξαθλιώνει το σώμα του για να λησμονήσει την μοναξιά του, την κατακρεουργημένη εσωτερική και συναισθηματική του οντότητα.
Η νευρική ανορεξία αποτελεί ένα σύνδρομο που ανήκει στην κατηγορία των ‘eating disorders’ (σύνδρομα πρόσληψης τροφής), και συναντάται 10 με 20 φορές συχνότερα στα κορίτσια από ότι στα αγόρια. Χαρακτηρίζεται από την άρνηση του ατόμου να διατηρήσει ένα ελάχιστο φυσιολογικό βάρος, από εντατικό, υπέρμετρο φόβο για την αύξηση του βάρους και από ειδική παρερμήνευση της γενικότερης εικόνας του σώματος και του σχήματός του (distorted image). Πρέπει να τονίσουμε αρχικά, πως αναφέρεται στο DSMIV-TR ότι ο όρος ανορεξία-έλλειψη όρεξης-μπορεί να είναι παραπειστικός, γιατί η απώλεια της όρεξης σπάνια συμβαίνει στα αρχικά στάδια της διαταραχής.
Η νευρική ανορεξία χαρακτηρίζεται από μια βαθιά διαταραχή της εικόνας του σώματος και μια ακατάπαυστη διεκδίκηση του “αδύνατου”, συχνά έως το στάδιο της ασιτίας.
Κατά προσέγγιση, τουλάχιστον οι μισοί από τους ανθρώπους που πάσχουν από νευρική ανορεξία, χάνουν βάρος μειώνοντας δραστικά την συνολική λήψη τροφής τους, ενώ παράλληλα γυμνάζονται υπερεντατικά, με εξοντωτικούς ρυθμούς και για πάρα πολλές ώρες. Οι υπόλοιποι, επίσης επιλέγουν εξουθενωτικές δίαιτες, στις οποίες οι ίδιοι κάνουν παρεμβάσεις, μειώνοντας όσο το δυνατόν περισσότερο τις ποσότητες φαγητού που λαμβάνουν. Λόγω, όμως, της συχνής απώλειας ελέγχου που βιώνουν σχετικά με την λήψη της τροφής, καταλήγουν σε συνεχή επεισόδια υπερφαγίας-η γνωστή διαδικασία του binge eating-που σημαίνει λαίμαργη κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής μέσα σε συγκεκριμένη χρονικές περιόδους, που δεν έχουν φυσιολογικά χρονικά διαστήματα μεταξύ τους (π.χ. ανά δύο ώρες). Μετά από αυτή την υπερβολική, ανεξέλεγκτη λήψη τροφής, το άτομο χρησιμοποιεί τη μέθοδο του προκλητού εμετού για να αποβάλλει την τροφή που έλαβε και, ενίοτε, χρησιμοποιεί και διάφορα καθαρκτικά σκευάσματα. Η μέθοδος του προκλητού εμετού καταλήγει να αποτελεί “πανάκεια’ για την “απελευθέρωση” από την τροφή που έχει λάβει ο άνθρωπος που πάσχει και την χρησιμοποιεί ακόμα και για να αποβάλλει μικρές ποσότητες φαγητού.
Σύμφωνα με το DSM-IV-TR, η πιο επίφοβη ηλικιακή περίοδος για την έναρξη της ανορεξίας είναι η μεσοεφηβία, όμως γύρω στο 5% των ανορεκτικών είναι στην αρχή της ηλικίας των 20. Οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν έναν άνθρωπο στην νευρική ανορεξία μπορεί να είναι:
- Βιολογικοί, όπως βιοχημικές αλλαγές που προκύπτουν από την κατάθλιψη και έχουν ως αποτέλεσμα τον λιμό.
- Κοινωνικοί, όπως διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις, κυρίως σχέσεις γονέα-παιδιού, ενδοοικογενειακό χάος, εμπάθεια, υπερβολική πίεση για την κοινωνική εικόνα επικεντρωμένη στην εμφάνιση, εμπάθεια. Επίσης, η νευρική ανορεξία μπορεί να προκύψει ως κραυγή βοήθειας και προσπάθεια απόσπασης προσοχής, ως αντίβαρο σε προβληματικές συζυγικές σχέσεις γονέων.
- Ψυχολογικοί και ψυχοδυναμικοί, βάσει των οποίων, η νευρική ανορεξία μοιάζει να είναι αποτέλεσμα δυσκολίας ή αδυναμίας αποκόλλησης από τη μητέρα, διαταραχή ναρκισσισμού, άρνηση της γυναίκας να μεγαλώσει και να γίνει μητέρα. Ο ασθενής μοιάζει να θεωρεί πως το σώμα του κατοικούνταν από την ενδοπροβολή μιας ενοχλητικής, αδιάκριτης, απαθούς μητέρας. Η ασιτία μπορεί, ασυνείδητα, να σημαίνει διακοπή της ανάπτυξης αυτού εχθρικού, εσωτερικού, αντικειμένου και εν τέλει καταστροφή του. Επίσης, η νευρική ανορεξία μπορεί ψυχολογικά να είναι αντίδραση στις υπερβολικές απαιτήσεις για ανεξαρτησία, ωριμότητα, τελειότητα, καταξίωση και μοναδικότητα. Οι άνθρωποι με νευρική ανορεξία υποφέρουν από έλλειψη αυτοεκτίμησης, ατομικότητας και αυτονομίας και η ασθένεια αυτή τους “επιτρέπει” μέσα από την αυστηρή αυτοπειθαρχία, τον υπερβάλλοντα ζήλο και το επιβάλλον, να αυτονομηθούν, να κερδίζουν αξία και αναγνώριση ως μοναδικά και ιδιαίτερα άτομα.
(Kaplan & Sadock’s Synopsis of Psychiatry).
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της νευρικής ανορεξίας μπορεί να περιλαμβάνει ατομική και οικογενειακή θεραπεία, με προσεγγίσεις όπως η συμπεριφοριστική, η γνωσιακή και η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία. Αναλόγως της περίπτωσης, συστήνονται φαρμακευτικές αγωγές, ενώ η νοσηλεία του ασθενούς είναι αρκετές φορές αναγκαία. Η νευρική ανορεξία είναι μια ασθένεια που, αν δεν αντιμετωπιστεί, οδηγεί σε αργό, επώδυνο και βέβαιο θάνατο. Ενώ γνωρίζουμε τα αίτιά της, δεν αντιλαμβανόμαστε την εξουσία και τη δύναμή της. Μιμείται μια εκφυλιστική ασθένεια, που καταρρακώνει την ψυχή και το σώμα, όμως έχει μια βασική διαφορά: Θεραπεύεται.
ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΕΥΡΙΚΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑΣ
- Τουλάχιστον 10% απώλεια βάρους, καθοδηγούμενη από την διακαή επιθυμία που πρεσβεύει “θέλω να είμαι αδύνατη, ακόμα πιο αδύνατη…”
- Διαστρέβλωση εικόνας σώματος. Αν μπορούσαμε να δούμε με τα μάτια μιας ανορεκτικής κοπέλας το είδωλό της στον καθρέφτη, θα αντικρίζαμε μια εύσωμη γυναίκα.
- Διαταραχή της εμμήνου ρήσεως – αμηνόρροια
- Επιθετικότητα
- Υστερική συμπεριφορά
- Αδιαφορία, ψυχική κατάπτωση, απόσυρση
- Διαταραχή σεξουαλικής επιθυμίας-Ανοργασμία
- Σωματικά άλγη
- Δυσκολία στις καθημερινές και φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού
- Διαταραχές ύπνου, συνήθως αϋπνία
Κείμενο: Ελεάνα Ελευθερίου/ Ειδικός Ψυχικής Υγείας – Σεξολόγος
Διαβάστε ακόμη: Ψυχογενής Ανορεξία: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
Πώς ξεχωρίζουμε μια ανορεξική συμπεριφορά
