Διορθωτικές επεμβάσεις στο σκελετό του προσώπου.
Στη σύγχρονη δυτική κοινωνία, αν τα δόντια κάποιου είναι εμφανώς στραβά, προβάλλουν έντονα προς τα έξω, ή αν υπάρχει εμφανής ανωμαλία στο μέγεθος και στη θέση των γνάθων, αυτά τα χαρακτηριστικά θα τον οδηγήσουν να αναζητήσει ορθοδοντική θεραπεία, για να βελτιώσει τόσο τη λειτουργία του στόματος και των γνάθων, όσο και την εμφάνιση του προσώπου του.
Είναι δύσκολο να οριστεί η ομορφιά, αφού μικρές διαφορές μεταξύ ατόμων προκαλούν σημαντικές διαφορές στην εμφάνιση του προσώπου τους. Επιπλέον, η ομορφιά δεν είναι συγκρίσιμη μεταξύ διαφόρων φυλών και έτσι για την αξιολόγηση της εμφάνισης ενός προσώπου απαιτείται να καταφύγει κανείς σε αισθητικά πρότυπα που έχουν θεσπιστεί για κάθε συγκεκριμένη φυλή ξεχωριστά. Μολονότι ισχύουν τα παραπάνω, η απόκλιση της σκελετικής κατατομής του προσώπου από αυτό που θεωρείται φυσιολογικό, αναγνωρίζεται εύκολα, μπορεί να ποσοτικοποιηθεί επακριβώς με μετρήσεις και να διορθωθεί με τη βοήθεια της ορθογναθικής χειρουργικής.
Η ορθογναθική χειρουργική έχει εξελιχθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια των περασμένων δεκαετιών και έχει ως στόχο τη διόρθωση σκελετικών δυσαρμονιών και δυσμορφιών του προσώπου, καθώς και την αποκατάσταση δυσλειτουργιών του στοματογναθικού συστήματος. Οι ανωμαλίες και αποκλίσεις από το φυσιολογικό που είναι πιο σοβαρές και απαιτούν το συνδυασμό ορθοδοντικής θεραπείας και ορθογναθικής χειρουργικής επέμβασης, ονομάζονται οδοντογναθικές ανωμαλίες ή δυσγναθίες και αντιδιαστέλλονται προς ηπιότερες καταστάσεις που αφορούν μόνο σε στρεβλοφυΐες δοντιών, οι οποίες μπορούν να διορθωθούν μόνο με ορθοδοντική θεραπεία («σιδεράκια»). Ακόμα και στις σοβαρότερες περιπτώσεις των προαναφερθέντων δυσγναθιών, η θεραπεία δεν μπορεί να θεωρηθεί επείγουσα και ιατρικώς επιβεβλημένη, αφού παρά μόνο σε ελάχιστες εξαιρέσεις εκσεσημασμένης μικρογναθίας της κάτω γνάθου και επικείμενης απόφραξης του αεραγωγού, δεν κινδυνεύει η ζωή του ασθενούς. Η διόρθωση, όμως τέτοιων προβλημάτων έχει πολύ μεγάλη σημασία για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και για την κοινωνική ένταξη και προσαρμογή του πάσχοντος.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μία δυσγναθία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη ζωή ενός ατόμου. Αν το πρόβλημα είναι πολύ έντονο, τότε θα είναι πλημελής η μασητική λειτουργία, οπότε ανάλογες θα είναι και οι επιπτώσεις στην πέψη των τροφών και στη γενική υγεία. Οι περισσότεροι ασθενείς διατηρούν ικανοποιητική θρέψη, αλλά έχουν μάθει να αποφεύγουν κάποια είδη τροφών, τα οποία δεν μπορούν να μασήσουν. Μολονότι αναπτύσσονται ιδιαίτεροι προσαρμοστικοί μηχανισμοί, οι ανωμαλίες των δοντιών και των γνάθων μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στη φώνηση. Αν τα δόντια είναι πολύ συνωστισμένα και στρεβλά, είναι δύσκολο να τηρείται ικανοποιητική στοματική υγιεινή, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ευπάθεια στην τερηδόνα και στην περιοδοντική νόσο (ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα). Ακόμα, σε κάποιες μορφές δυσγναθιών είναι πιθανό απώτερα να επισυμβούν δυσλειτουργία των κροταφογναθικών αρθρώσεων, αρθρίτιδα και πόνος.
Εκείνο, όμως, που ίσως είναι πιο σημαντικό στους δυσγναθικούς ασθενείς, είναι οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της δυσαρμονίας τους, παρά οι επιπτώσεις στη γενικότερη σωματική τους υγεία. Αυτό δε σημαίνει ότι οι σωματικές επιπτώσεις δεν είναι σημαντικές – είναι και πραγματικές και σημαντικές – , αλλά οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις σαφώς επηρεάζουν αρνητικά το ρόλο του ατόμου στη ζωή και την ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο. Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, αλλά και για τους συνανθρώπους μας, επηρεάζονται βαθιά από την εμφάνιση των δοντιών και του προσώπου. Για παράδειγμα, δεν είναι μικρό μειονέκτημα να έχει κάποιος ιδιαίτερα μακρύ πρόσωπο και πρόσθια χασμοδοντία, όταν στην κοινωνία το προσωπείο της διανοητικής καθυστέρησης χαρακτηρίζεται από αυτήν την εμφάνιση. Φυσικά, όσο μεγαλύτερη είναι η απόκλιση από αυτό που θεωρείται φυσιολογικό, τόσο μεγαλύτερο είναι αυτό το μειονέκτημα. Υπολογίζεται ότι το 5% του γενικού πληθυσμού εμφανίζει ορθοδοντικό πρόβλημα τέτοιων διαστάσεων, ώστε να θεωρείται μειονέκτημα. Τέτοιοι είναι συνήθως οι ασθενείς που για την επίλυση του προβλήματός τους απαιτούν το συνδυασμό ορθοδοντικής και ορθογναθικής χειρουργικής θεραπείας. Συνήθεις δυσγναθίες περιλαμβάνουν την υπερ- ή υπο-ανάπτυξη των γνάθων εκ του προφίλ, όπως ο προγναθισμός, η μικρογναθία και ο οπισθογναθισμός, καθώς και τις ασυμμετρίες στο κατά μέτωπο επίπεδο, όπως ο πλαγιογναθισμός της κάτω γνάθου. Ακόμα, συχνή είναι η χασμοδοντία ή ανοιχτή δήξη, η οποία χαρακτηρίζεται από την αδυναμία των δοντιών της άνω και κάτω γνάθου και πολλές φορές και των χειλέων να συγκλείνουν μεταξύ τους. Τέλος, συχνή και μάλιστα σε γυναίκες νεαρής ηλικίας είναι η κατακόρυφη περίσσεια της άνω γνάθου, η οποία επιφέρει αντιαισθητικό ουλικό χαμόγελο.
Η χειρουργική διόρθωση των παραπάνω προβλημάτων (ορθογναθική χειρουργική) γίνεται σε συνδυασμό με προεγχειρητική ορθοδοντική προετοιμασία από τον / την ορθοδοντικό. Η ορθογναθική χειρουργική θεραπεία πραγματοποιείται από εξειδικευμένους γναθοπροσωπικούς χειρουργούς σε νοσοκομειακό περιβάλλον υπό γενική αναισθησία. Εξειδίκευση και εμπειρία απαιτείται και στην αναισθησιολογική κάλυψη, επειδή οι ορθογναθικές επεμβάσεις έχουν ιδιαιτερότητες και σε αυτό το θέμα. Όλες οι τομές για την τέλεση των ορθογναθικών επεμβάσεων γίνονται (πλην ελάχιστων εξαιρέσεων) εσωτερικά στη στοματική κοιλότητα, οπότε δεν υπάρχουν ορατές ουλές στο πρόσωπο μετεγχειρητικά.
Μετά την επέμβαση, ο ασθενής παραμένει στο νοσοκομείο συνήθως για 1 με 2 ημέρες. Τις πρώτες 3 με 4 μετεγχειρητικές εβδομάδες, η δίαιτα του ασθενούς περιλαμβάνει αποκλειστικά μαλακές τροφές. Ο μετεγχειρητικός πόνος είναι ελάχιστος και ελέγχεται εύκολα με τα συνήθη αναλγητικά φάρμακα. Με την εφαρμογή σύγχρονων χειρουργικών τεχνικών και άκαμπτων υλικών οστεοσύνθεσης πολύ σπάνια πλέον απαιτείται διαγναθική ακινητοποίηση, όπως στο παρελθόν που οι τότε γναθοπροσωπικοί χειρουργοί ακινητοποιούσαν τα δόντια της άνω και της κάτω γνάθου μεταξύ τους με σύρματα και δεν επέτρεπαν στους ασθενείς να ανοίξουν το στόμα τους για 4 ως 6 εβδομάδες μετεγχειρητικά. Ο ασθενής επιστρέφει σε κανονικούς ρυθμούς εργασίας και κοινωνικής συναναστροφής σε περίπου 2 με 3 εβδομάδες μετά την επέμβαση.
Ποιός χρειάζεται διορθωτική επέμβαση στις γνάθους.
Η απόφαση για την αναγκαιότητα της χειρουργικής θεραπείας λαμβάνεται από κοινού από τον ορθοδοντικό και τον γναθοπροσωπικό χειρουργό του ασθενούς. Ο γναθοπροσωπικός χειρουργός, σε συνεννόηση με τον ορθοδοντικό, αποφασίζει το είδος της διορθωτικής επέμβασης που θα χρειαστεί. Συνολικά και οι δύο – ορθοδοντικός και γναθοπροσωπικός χειρουργός – προχωρούν στην υλοποίηση του σχεδίου θεραπείας. Όπως προαναφέραμε, αρχικά παρεμβαίνει ο ορθοδοντικός με «σιδεράκια» για τη σωστή τοποθέτηση των δοντιών στα οστά των γνάθων. Στη συνέχεια αναλαμβάνει ο γναθοπροσωπικός χειρουργός πραγματοποιώντας την ορθογναθική επέμβαση, η οποία τοποθετεί σωστά τις γνάθους μεταξύ τους και σε σχέση με τον υπόλοιπο σκελετό του προσώπου. Ακολουθεί μία μικρότερη περίοδος ορθοδοντικής θεραπείας για την τελειοποίηση και τη σταθερότητα του αποτελέσματος. Συνολικά η θεραπεία διαρκεί συνήθως 1.5 με 2 έτη.
Ποιές είναι οι ορθογναθικές επεμβάσεις
Οι πλέον συνήθεις επεμβάσεις για τη διόρθωση των σκελετικών ανωμαλιών των γνάθων είναι η οστεοτομία της άνω γνάθου (LeFort I οστεοτομία), η οστεοτομία της κάτω γνάθου (αμφοτερόπλευρη οβελιαία οστεοτομία των κλάδων της κάτω γνάθου) και η οστεοτομία του γενείου (γενειοπλαστική). Η απόφαση για το είδος της επέμβασης που θα χρειαστεί είναι αποτέλεσμα κλινικής, ακτινογραφικής και εργαστηριακής μελέτης και λαμβάνεται από κοινού από το γναθοπροσωπικό χειρουργό και τον ορθοδοντικό. Οι επεμβάσεις που επιλέγονται στην εκάστοτε περίπτωση έχουν στόχο όχι μόνο τη σωστή και λειτουργική οδοντική σύγκλειση, αλλά και την πλέον αρμονική κατατομή του προσώπου μετεγχειρητικά.
Η ορθογναθική χειρουργική μετακινεί τις γνάθους και τα δόντια σε θέσεις που είναι λειτουργικά και αισθητικά υγιείς. Παρ’ ότι ο βασικός στόχος της ορθογναθικής χειρουργικής είναι η βελτίωση της μάσησης, της φώνησης και γενικότερα της λειτουργίας του στοματογναθικού συστήματος, όλοι οι ασθενείς απολαμβάνουν ταυτόχρονα σημαντική αισθητική βελτίωση στην εμφάνιση του προσώπου. Αυτό έχει άμεση ευεργετική επίδραση στην τόνωση της αυτοπεποίθησης, στη γενικότερη ψυχική υγεία, καθώς και στη θετικότερη θεώρηση της ζωής των ασθενών αυτών.
Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, αλλά και για τους συνανθρώπους μας, επηρεάζονται βαθιά από την εμφάνιση των δοντιών και του προσώπου
Kείμενο: Χαράλαμπος Αποστολίδηs, Γναθοπροσωπικός Χειρουργός,
Diplomate American Board Oral & Maxillofacial Surgery
Γεώργιος Βήλος, Γναθοπροσωπικός Χειρουργός,
Diplomate American Board Oral & Maxillofacial Surgery
Σταύρος Τομπρής, Γναθοπροσωπικός Χειρουργός
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Δ.Π.Θ.
Από το τμήμα Στοματικής & Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής
της Βιοκλινικής Αθηνών
